Først skal vi sjå nærare på pengebruk. Det kan vere stor skilnad på kor mykje de brukar kvar månad, kva de brukar pengane på, og kor medvitne de er om pengebruken dykkar. Kjøper de ting de faktisk treng, eller går mesteparten av pengane til ting de berre har lyst på?

I dag skal vi lære kvifor det er viktig å vere bevisst på eigen pengebruk.

Kanskje verkar det ikkje så viktig akkurat no, men før eller seinare må alle ta stilling til dette, og då er det lurt å ha tenkt gjennom det tidleg. Det kan hjelpe deg mykje når du blir vaksen og må ta fullt ansvar for eigen økonomi.

Hei, eg heiter Eldar Rønning og er privatøkonom.

Eg snakkar med mange unge om pengebruk. Eg veit ikkje om de har tenkt over kva som kjem inn på kontoen og kva som går ut kvar månad, men no har de i alle fall fått sett opp ei omtrentleg oversikt.

Mange har eit unødvendig høgt forbruk. Dei brukar pengar på ting dei eigentleg ikkje treng og kunne klart seg fint utan. Dette går ut over sparing. Anten du sparar til noko spesielt eller ikkje, er det viktig å lære seg å spare.

Den enklaste måten å gjere det på, er å la vere å bruke pengar på ting du eigentleg ikkje treng. For eksempel kan du spare mykje pengar ved å droppe å bruke sparkesykkel.

Kjøper du fem energidrikkar og tre baguettar i løpet av ei veke, har du brukt over 12 000 kroner i løpet av eit skuleår. Det er 12 000 kroner du kunne brukt på noko heilt anna – kanskje ein sydentur, ein ny telefon eller noko anna du ønskjer deg.

Eg veit ikkje korleis det er med deg – sløser du, brukar du pengar på ting du treng, eller sparar du?

Ja, korleis er det med deg?

Videoen byggjer på oppgåvene deltakarane har gått gjennom på skjermen før han blir vist.

Videoen forklarer kvifor sparing er viktig og gir konkrete råd om sparemåtar og budsjettering. Dersom du vil sjå videoen no, kan han spelast av på skjermen til høgre eller under teksten.

Det er mykje ulikt du kan spare til: førarkort, PC, mobil, utdanning, reise eller klede.

Kanskje sparar du alt til ei leilegheit? Men sjølv om du ikkje har eit konkret sparemål akkurat no, er det likevel viktig å lære seg å spare.

I dag tenkjer du kanskje på å kjøpe deg noko lite? I framtida kan det vere noko langt større.

– Men kva gjer eg?
Du må bestemme deg. Set deg eit sparemål. Kor mykje skal du spare? Kva skal du spare til? Kor lenge skal du spare? Pengar er mykje kjekkare å bruke når du har spart til noko du verkeleg ønskjer deg.

Opprett ein sparekonto dersom du ikkje alt har ein. Ikkje ha alle pengane på brukskontoen. Det er mykje enklare å kome i gang med sparing når pengane er plasserte ein annan stad og ikkje er like lett tilgjengelege.

Du kan òg opprette mikrospar, som fungerer slik at kvar gong du trekkjer kortet, går eit beløp du sjølv har bestemt til ein sparekonto – såkalla sniksparing.

Set opp eit budsjett. Kor mykje må du endre vanane dine? Kan du tene meir eller bruke mindre? Eller kanskje aller helst begge delar. Og kan du kanskje skaffe deg ein sommarjobb eller ein deltidsjobb? Du må vere førebudd på at du må ofre noko.

Lat oss sjå eitt år fram i tid. Korleis står det til med økonomien dykkar no? Går de i pluss eller minus? Når ein snakkar om store summar, er det kanskje vanskeleg å forstå heilt kor mykje det er, og kva som krevst for å nå den summen? Har det tatt lengre eller kortare tid å nå sparemålet dykkar?

Nokre gonger må ein betale for noko utan å ha heile summen der og då. Då kan det hende ein må nytte seg av kredittkort, delbetaling eller å utsetje betalinga. Ein bør tenkje seg godt om før ein gjer det. Det som verkar som ein skikkeleg god avtale, kan nemleg bli mykje dyrare i lengda. Dette er på grunn av rentene.

Den knuste telefonen var ein strek i rekninga … Lærte de noko av dette, og har de fått ei anna prioritering no? Klarar du å justere forbruket ditt endå litt meir?

Om du ikkje betalte heile summen for telefonen med ein gong, har du kanskje framleis gjeld? Ein god regel når det gjeld privatøkonomi er aldri å bruke pengar ein ikkje har.

De har kanskje høyrt om bufferkonto eller buffer? Ein buffer betyr at ein har sett litt pengar til side for å betale uventa utgifter, som til dømes om ein øydelegg telefonen. Og om du må betale på kreditt, avbetaling eller nedbetaling – betal ned så fort du klarar, elles kan rentene kome ut av kontroll!

Var det noko de ikkje hang med på? Her kan de markere fleire tema, så kan vi sjå på dei saman.